Η Παλαιοχριστιανική Βασιλική στην Ονιθέ

Η Παλαιοχριστιανική Βασιλική στην Ονιθέ

Η Παλαιοχριστιανική Βασιλική στην Ονιθέ είναι μια σημαντική κατασκευή που παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για την Πρώιμη Βυζαντινή περίοδο στην Κρήτη. Αυτή η βασιλική, που χρονολογείται στα τέλη του 5ου και στις αρχές του 6ου αιώνα μ.Χ., αποτελεί απόδειξη της διαρκούς παρουσίας του Χριστιανισμού στην περιοχή. (Πλάτων, 1956)

Αρχιτεκτονικά Χαρακτηριστικά

Η βασιλική είναι τρίκλιτη κατασκευή με διαστάσεις περίπου 36 x 17 μέτρα. Είναι χτισμένη στην πλαγιά ενός λόφου, με τα κλίτη διατεταγμένα κλιμακωτά για να ακολουθούν την κλίση. Το κεντρικό κλίτος είναι το πλατύτερο, ενώ το βόρειο κλίτος είναι ελαφρώς στενότερο από το νότιο. Τα κλίτη πιθανότατα χωρίζονταν από κιονοστοιχίες που στηρίζονταν σε στυλοβάτες.

Η είσοδος στη βασιλική γίνεται μέσω ενός μικρού προστώου στη νότια πλευρά, που οδηγεί σε μια τριπλή κλιμακωτή πλατφόρμα και στη συνέχεια στον νάρθηκα. Στα δυτικά του νάρθηκα, ενδέχεται να υπήρχε αίθριο, προσβάσιμο μέσω μιας πόρτας στο νότιο άκρο του νάρθηκα.

Το ανατολικό άκρο της βασιλικής καταλήγει σε ημικυκλική αψίδα, εξοπλισμένη με σύνθρονο (ημικυκλική διάταξη βαθμίδων πίσω από την Αγία Τράπεζα που προοριζόταν για επισκόπους που παρευρίσκονταν στη λειτουργία). Οι χώροι που πλαισιώνουν το ιερό πιθανότατα χρησίμευαν ως παστοφόρια, με το βόρειο να χρησιμοποιείται ενδεχομένως ως Πρόθεση (όπου τοποθετούνταν τα Τίμια Δώρα πριν από τον εορτασμό της Θείας Ευχαριστίας) και το νότιο ως Διακονικό (όπου φυλάσσονταν τα άμφια και τα ιερά σκεύη).

Η βόρεια επέκταση του νάρθηκα περιλαμβάνει διαμερίσματα αβέβαιης χρήσης. Το μεγάλο δωμάτιο, που συνδέεται με τον νάρθηκα με μια πόρτα, μπορεί να ήταν βαπτιστήριο. Το ανατολικότερο δωμάτιο είναι ένα στενό πέρασμα που επικοινωνεί με το βόρειο κλίτος.

Ψηφιδωτά και Άλλα Ευρήματα

Τα δάπεδα της βασιλικής στο κεντρικό ιερό, στο βόρειο παστοφόριο, στο κεντρικό κλίτος και στον νάρθηκα ήταν καλυμμένα με ψηφιδωτά. Αντίθετα, τα δάπεδα των πλαϊνών κλιτών ήταν κατασκευασμένα από τούβλα και πέτρες.

Δυστυχώς, τα κύρια αρχιτεκτονικά στοιχεία και οι κίονες της βασιλικής έχουν χαθεί, όπως και ολόκληρος ο γλυπτός διάκοσμος. Μόνο λίγα κομμάτια πορώδους πέτρας, επαρχιακής τεχνοτροπίας, έχουν διασωθεί. Άλλα ευρήματα περιλαμβάνουν μικρή ποσότητα κεραμικής και θραύσματα γυάλινων λύχνων.

Μεταγενέστερες Τροποποιήσεις

Σε μεταγενέστερη περίοδο, αφού η βασιλική είχε πάψει να λειτουργεί, χτίστηκε ένα μικρό παρεκκλήσι, καταστρέφοντας μέρος του ιερού και της αψίδας. Στην είσοδό του ανακαλύφθηκε μια οπή που περιείχε λίγα θραύσματα κεραμικής και ένα φιαλίδιο, πιθανώς την καθαγιαστική απόθεση της βασιλικής.

Σημασία και Σύνδεση με την Ονιθέ

Η Παλαιοχριστιανική Βασιλική στην Ονιθέ είναι ένα κρίσιμο κομμάτι της ιστορίας του χώρου. Η παρουσία της υποδηλώνει ότι η Ονιθέ συνέχισε να κατοικείται και ήταν κέντρο θρησκευτικής δραστηριότητας κατά την Πρώιμη Βυζαντινή περίοδο. Η εξελιγμένη αρχιτεκτονική και τα ψηφιδωτά της βασιλικής υποδηλώνουν έναν βαθμό ευημερίας και πολιτιστικής ανάπτυξης στην πόλη κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Επιπλέον, η μεταγενέστερη μετατροπή της βασιλικής σε παρεκκλήσι καταδεικνύει τη συνεχή χρήση του χώρου με την πάροδο του χρόνου.

Η τοποθεσία της βασιλικής στον αρχαιολογικό χώρο της Ονιθές εμπλουτίζει την κατανόησή μας για την περίπλοκη ιστορία του χώρου και τον ρόλο του ως μακροχρόνιου οικισμού στην περιοχή του Ρεθύμνου.

Βιβλιογραφία:

 
• Κ. Ψαρουδάκης, Αρχαιολογία Online

 

• Ν. Πλάτων, 1956, ‘Ανασκαφή Ονιθέ Γουλεδιανών Ρεθύμνης,’ Πρακτικά της Αρχαιολογικής Εταιρείας, σσ. 378-382.